سعه صدر نبوی در وجود امام علی (ع) تجلی یافت/امیرمومنان پیشرو در اخلاقِ کرامت بود
تاریخ انتشار: ۱۶ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۱۵۷۲۸۹
دکتر قنبری، با اشاره به سیره امیرمومنان علی (ع) و توجه آن امام همام به اخلاقِ کرامت گفت: این سعه صدر نبوی بود که در وجود امام علی (ع) تجلی یافت.
به گز ارش خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان: عید غدیر سرچشمه دریای بیکران فرهنگ و معارف شیعی است؛ عید فرخنده‌ای که در آن پیامبر اکرم (ص) دستور به توقف زائران بیت‌الله الحرام داد و همه مسلمین در آن منطقه را فراخواند تا در آخرین حج خود که مشهور به حجة‌الوداع است؛ امام علی (ع) را به عنوان ولیّ و جانشین خود اعلام کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بر آن شدیم همزمان با فرارسیدن این عید سعید با هدف بررسی ویژگی‌ها و سیره امیرمومنان علی (ع) با دکتر «بخشعلی قنبری» نهج‌البلاغه‌پژوه و استاد دانشگاه آزاد اسلامی گفت وگویی داشته باشیم که در ادامه می خوانید:
پیامبر (ص) چگونه با معرفی امام علی (ع) به عنوان ولیّ و سرپرست جامعه اسلامی، وجه تامی از عدالت اسلام را به مردم نمایاند؟
قبل از پاسخ به این پرسش مقدمه‌ای را بیان می کنم؛ عدالت یکی از اهداف اصلی همه انبیای وحیانی و غیروحیانی است ضمن اینکه اساسا عدالت از آرمان‌های بشری محسوب می‌شود، همه عالمان اخلاق از تمام ادیان و مکاتب مختلف به مقوله عدالت پرداخته اند.
وجود علی (ع) با عدالت سرشته است، از 10 سالگی همراه با پیامبر (ص) بود و این همراهی منجر به این شده بود که عدالت در وجودش عجین شود لذا وقتی آن حضرت علی(ع) را معرفی می کند در واقع می خواهد بر این موضوع فوق العاده مهم انسانی یعنی عدالت تاکید کند و اینکه کسی را در راس کار قرار دهد که مجسمه عدالت است.
از سوی دیگر در طول 63 سال عمر پیامبر گرامی اسلام به مدت 23 سال را حضرت امیر (ع) در جوار پیامبر (ص) در مبارزات و جنگ ها حضور داشت و پیغمبر عدالت‌ورزی را در وجود علی (ع) کاملا مشاهده کرد؛ بنابراین علی (ع) علاوه بر اینکه جزو صحابه جوان پیامبر است به عنوان عادل برای جامعه بشری معرفی می شود اما در اینجا نکته ای را باید توجه کرد؛ عدالت الهی دو مولفه دیگر هم دارد که باید به آن توجه داشت، نخست آنکه این عدالت با آزادی منافات ندارد یعنی در مقابل آزادی نیست، مولفه دیگر اینکه عدالت علی(ع) رجوع به مردم است، لذا انتخاب علی (ع) به عنوان خلیفه با آزادی منافات ندارد و در نتیجه با انتخاب آن حضرت از سوی پیامبر (ص) عدالت و آزادی کاملا کنار یکدیگر قرار می‌گیرند؛ به علاوه امام علی (ع) بارها به این مساله اشاره فرمود که اگر مردم مرا نپذیرند راه خود را می گیرم و از همه چیز جدا می‌شوم؛ با توجه به این سخن حضرت امیر (ع) آزادی و مردم‌سالاری قابل جمع است.
مساله دیگر اینکه در طول خلافت پنج ساله علی(ع) و سکوت آن حضرت و مشاوره های عالمانه ای که به سه خلیفه دادند موید این بود که علی (ع) مجسمه عدالت بود و توانست وجه تامی از عدالت را نشان دهد.
فارغ از عدل که اولین امام شیعیان را بیشتر از صفت دیگری به این ویژگی می شناسیم، کرامت در رفتار با اقشار مختلف مردم در اخلاق و سیره امیرمومنان چه تبلوری دارد؟
خطبه 154 نهج البلاغه دقیقا این مساله را نشان داده است، نکته ای که پیش تر اشاره داشتم و دوباره با تاکید بیشتر اشاره دارم این است که امام علی (ع) انسان را به رسمیت می‌شناسد. در شرح این وصف از امام علی (ع) به این مساله اشاره می کنم که وقتی انسان را به رسمیت شناختید راهی جز برخورد کریمانه نخواهید داشت.
خداوند در قرآن کریم می فرماید: « وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا» (و بندگان خداى رحمان كسانى اند كه روى زمين به نرمى گام برمى دارند و چون نادانان ايشان را طرف خطاب قرار دهند به ملايمت پاسخ مىدهند).
اشاره به این آیه از آن جهت بود که نوع برخورد امام علی (ع) را با دشمنان شرح دهیم. برای مثال در طول کمتر از پنج سال خلافت امام علی (ع) سه جنگ رخ داد که در دو مورد حضرت پیروز شدند و یک مورد یعنی جنگ صفین غالب و مغلوب نداشت با این وجود بیشترین دشمنی‌ها رخ داد و از سایر جنگ ها سخت تر بود چراکه شرکت کنندگان جنگ جمل از صحابه بودند؛ بیتشرین ضربه به علی (ع) را قاسطین زدند. با این وجود برخورد امام علی (ع) را معاویه و سایرین نشان از کرامت آن حضرت دارد به طوری که علی (ع) در نهج البلاغه 15 نامه به معاویه نوشته است.
همچنین در جریان جنگ صفین وقتی حضرت از صفوف نبرد دیدن می کند در حالی که هنوز حمله ای در کار نبود می‌بینیم که یاران امام علی (ع) به یاران معاویه ناسزا می‌گویند، اما حضرت در برابر کار این افراد می فرماید: « «اِنّی اَکرَهُ لَکُم اَن تَکونوا سَبّابین» (دشنام ندهید و بد زبانی نکنید، دوست ندارم شما چنین باشید)؛ این رفتار حکایت از آن دارد که علی (ع) طرفدار اخلاق کرامت است؛ تو مگو ما را بدان شه بار نیست/با کریمان کارها دشوار نیست.
لذا امیر مومنان تجلی گاه صفت کرامت الهی است و اتفاقا امروز به این اخلاق نیاز داریم، بدین معنا که اگر دیگران خطا می کنند بزرگان باید کریمانه برخورد کنند، این رویکرد است که جامعه را جمع می کند و باعث می شود که جوانان ما لذت معنویت را بچشند؛ وقتی مقابل خشونت، خشونت ورزیدی کار اضافه‌ای نکردی، اگر کسی ناسزا گفت و شما نیز در مقابل ناسزا گفتید اگر بخواهیم این رفتار را توصیف کنیم در بهترین حالت در واقع اخلاق عدالت را رعایت کردید اما اخلاق علی (ع) چنین نیست، او اخلاق کرامت و شفقت دارد، این سبک اخلاقی علی (ع) است که ایجاب می کند در برابر خطاهای دیگران بزرگوارانه برخورد کنیم.
بزرگترین درس و الگویی که جامعه امروز ما می تواند از سیره امام علی (ع) بگیرد چیست؟
حکومت چهار و سال و نُه ماهه علی (ع) الگوی تمام نما برای جهان امروز است، برای اینکه به این پرسش دقیق پاسخ بدهم می گویم سعه صدر نبوی در وجود علی (ع) تجلی یافت و علی (ع) همان سعه صدر پیامبرانه را به نمایش گذاشت. امروز جامعه ما اگر می‌خواهد از صدر تا ذیل و از ذیل تا صدر از آن حضرت الگو بگیرد، از دامنه تا هرم جامعه باید این درس را یاد بگیریم که آن حضرت در مقابل دشمنان خود چه رویکردی داشت.
دشمنان علی(ع) همه از دین داران جامعه هستند، علی (ع) با رومیان و ایرانیان و با غیر مسلمانان که جنگ نداشت، وقتی می گویم دشمن یعنی کسانی که داخل دایره جامعه اسلامی هستند چراکه علی (ع) با دیگران جنگ نکرد بر خلاف هر سه خلیفه که جنگ های خارجی داشتند آن حضرت اصلا جنگ های خارجی نداشت.
امام علی (ع) وقتی در جنگ اول یعنی جنگ جمل پیروز شد عفو عمومی صادر کرد، دستور داد زخمی ها را مداوا کنند و خدمت عظیمی به بصریان کرد در حالی که آنها خیانت کرده بودند، این رویکرد را ظرفیت و سعه صدر می گویند؛ علی (ع) در مقابل خیانت آنان خدمت کرد. خیانت عظیم را با خدمت عظیم پاسخ گفت و این بر خلاف رویکردی است که برخی افراد و شارحان نهج البلاغه مطرح می کنند که علی (ع) در نهروان چهار هزار نفر را کشت. نمی دانم این دروغ را چه کسی به علی (ع) بسته است و از سوی دیگر افرادی که به راحتی این مساله را نقل می کنند. ما باید ببینیم که حضرت چگونه با خوارج مماشات کرد و تنها حدود پانصد نفر از آنان کشته شدند که اگر نمی کشتند هرگز چنین عاقبت و سرانجامی در انتظارشان نبود.
مثال دیگر رویکرد امام علی (ع) در جنگ صفین است. وقتی عمروعاص جامه خود را در می آورد، علی (ع) روی بر می گرداند و برای اخلاق می جنگد و از کشتن او پرهیز می‌کند، به این دلیل است که می گوییم سعه صدر و ظرفیت وجودی علی (ع) بالاست و این ظرفیت وجودی همان چیزی است که باید به سمت آن حرکت کنیم.
نگاه و الگوی دیگری که می‌توانیم در این رابطه مطرح کنیم نوع نگاه حضرت به مساله دانش است. آن امام همام با وجود دانش عظیمی که داشت هرگز لحظه ای از مطالعه غفلت نمی کرد و این در حالی است که امروز جامعه ما با مطالعه خداحافظی کرده است، این جامعه علوی نیست. جامعه علوی مطالعه محور و علم محور است.
به کدامیک از آموزه‌های آن حضرت بیش از هر چیز برای جامعه امروز نیاز داریم؟
این پرسش را با جمله‌ای از امام علی (ع) در نهج البلاغه پاسخ می دهم که فرمود: «اللهم اجعل نفسی اول كريمة تنتزعها من كرائمی» (خدایا کاری کن که از چیزهای ارزشمند زندگی، جانم اولین چیزی باشد که از من می‌گیری).
همچنین می فرماید: « اللَّهُمَّ اجْعَلْ نَفْسِی أَوَّلَ کَرِیمَة تَنْتَزِعُهَا مِنْ کَرَائِمِی، وَ أَوَّلَ وَدِیعَة تَرْتَجِعُهَا مِنْ وَدَائِعِ نِعَمِکَ عِنْدِی» حضرت در این عبادت دعا می کند خداوندا! اولین کریمه ای که از من می ستانی جان من باشد. مبادا که زنده باشم و کاری کنم که تهی از معنویت باشد. امام علی (ع) چنین زیستی را نمی خواهد.
بنابراین باید به این مساله توجه کنیم که اگر از خداوند طول عمر می خواهیم این مدت زمان چگونه خواهد گذشت؟ یک انسان نا امید، در واقع نا امیدی اش استمرار می یابد، یک انسان معنوی معنویت اش استمرار می یابد، به همین ترتیب در صفات دیگر و در نتیجه امام علی (ع) می فرماید: خدایا! من از تو عمر طولانی می خواهم اما عمر طولانی که با معنویت همراه باشد.
ابلیس از خداوند عُمر تن خواست. حال آنکه کاش به جای این خواسته از خداوند بخشش می‌خواست چراکه عمر بدون توبه همان جان کندن است. بنابراین امام علی (ع) از خداوند می خواهد که عمری به او عطا کند که در خدمت خدا باشد.
گفت اَنْظِرْنی اِلی یَوْمِ اَلْجَزا کاشکی گفتی که تُبْنا رَبَّنا
علی این را می خواهد که عمر من در خدمت خدا باشد و این چیزی است که ما باید در جامعه امروز از علی (ع) درس بگیریم که از خداوند عمری با برکت و مفید طلب کنیم که در راه بندگی و خدمت به خداوند باشد.
منبع: شبستان
کلیدواژه: نهج البلاغه امام علی سعه صدر آن حضرت جنگ ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۱۵۷۲۸۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رسانه‌ها مشکلات را با رعایت اخلاق منعکس کنند
ایسنا/چهارمحال و بختیاری امام جمعه شهرکرد گفت: رسانه‌ها و مطبوعات موظفند که مسائل و مشکلات را با رعایت اخلاق منعکس کنند، به ویژه در این دولت که مسئولان حضور میدانی دارند، باید مطالبات مردم به ویژه در بحث مسکن، راه‌ها، مصوبات سفر و ... کاملا سالم، درست و با هم‌افزایی مطرح شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی نکونام هفتم اردیبهشت‌ماه در خطبه‌های نماز جمعه این هفته شهرکرد با بیان اینکه امروز در جامعه بین‌الملل شاهد تغییر و تحولات هستیم، اظهار کرد: بعد از وقایع مختلف نگاه افراد تغییر پیدا کرد، به طوری‌که در آمریکا دانشگاه‌های معتبر علیه حکومت خود و در راستای حمایت از فلسطین و غزه حرکت‌هایی انجام داده و شعارهایی را سر می‌دهند.
وی افزود: با این حرکت‌ها هراس وجود آمریکا را فرا گرفته البته در اروپا نیز این گونه اتفاقات در حال رخ دادن است، این امر نشان از قدرت و اقتدار جمهوری اسلامی است، جمهوری اسلامی اقتدار را در جامعه ایجاد کرده که نمی‌توان ساده از آن گذشت و این حرکت تا جایی پیش می‌رود که به مقصد خود برسد.
امام جمعه شهرکرد با اشاره به روز ورزش زورخانه‌ای، تصریح کرد: این ورزش یکی از ورزش‌های سالم و مورد توجه بسیاری از افراد است که باید نگاه قوی‌تر و جامع‌تری به این ورزش صورت گیرد، گرچه مشکلاتی همچون نبود زورخانه در مرکز استان از مشکلات این جامعه ورزشی بود که در سفر وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیان شد تا تلاش در راستای دایر شدن زورخانه‌ای در مرکز استان انجام شود که پذیرفتند و باید پیگیری‌ها در این راستا صورت گیرد تا مشکل جامعه زورخانه‌ای برطرف شود.
نکونام به اشاره به روز ایمنی حمل و نقل، بیان کرد: ایمنی حمل و نقل و راه‌ها از جمله مسائل مهم است، سال‌هاست راه‌های مواصلاتی به دلیل مشکلات با تصادفات و ضایعات انسانی و اقتصادی مواجه است که باید این بحث هر چه بیشتر دنبال و ایمنی حاکم شود.
امام جمعه شهرکرد با اشاره به روز شوراها و ضرورت توجه به این امر، اضافه کرد: شوراها یکی از مسائل مهم و از ظرفیت‌های نظام اسلامی است، مسئله شعار سال نشان از حضور مردم در عرصه‌های مختلف به صورت همه‌جانبه است، اما گاهی گلایه‌هایی در مورد مطرح نکردن مطالبات مردم مطرح می‌شود که باید شوراها واقعیات را مطرح کنند، همچنین مسئولان نسبت به شوراها عنایت لازم را داشته باشند تا با همدلی و همکاری مشکلات مردم رفع شود.
نکونام با اشاره به روز معلم و شهادت شهید مطهری، بیان کرد: شهید مطهری الگوی تمام عیار، شخصیتی جامع، موثر و مفید برای جامعه به ویژه فرهنگیان است، امروز فرهنگیان با انگیزه در صحنه حاضرند اما ضرورت‌ها بیش از پیش است.
وی ادامه داد: تربیت نسل جوان و نوجوان، جهت‌دهی فکری، اخلاقی، علمی و ایمانی آنها کاری است که عمده آن در آموزش و پرورش و به دست معلمان شکل می‌گیرد که باید انگیزه لازم در معلمان ایجاد شود کما اینکه خلاءهایی وجود دارد که باید رفع شوند، بنابراین معلمان باید باانگیزه کافی تربیت نسل جوان و نوجوان را مفید و کارا انجام دهند.
نماینده ولی فقیه در چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه نماز جمعه پایگاه مردمی و حامی قدرت است، تصریح کرد: سخن اصلی در این پایگاه‌ها سخن مردم است، مواضع امام جمعه از مواضع رهبری اخذ می‌شود و باید خط مشی رهبری دنبال شود، در مواضع مقام معظم رهبری مطالبات مردم بیان می‌شود به گونه‌ای که ائمه جمعه باید حرف دل مردم را بیان کنند و باید اجازه دهند با رعایت موازین، اخلاق و حفظ حریم و حرمت مسئولان مطالبات بیان شود و با سعه صدر پیگیر و شنوای مطالبات مردم باشند.
نکونام با اشاره به روز جهانی کار و کارگر و روز جهانی مطبوعات، افزود: در جلسه‌ای که با برخی از تشکل‌های کارگری داشتم عمده حرف آنها این بود که باید حرف‌های ما توسط مسئولان شنیده شود و مسئولان فرصت‌هایی را ایجاد کنند تا آنها بتوانند رو در رو مطالب خود را بیان و خلاءها پر شود، در صورتی که مشکلات آنها برطرف نشد بهترین مکان نماز جمعه است، با اخلاق و با رعایت نظم و موازین مختلف مطالب بیان تا مشکلات رفع شود.
وی گفت: کارگر باید با نشاط و محیط کار با نشاطی را داشته و به آینده خود امیدوار باشد تا جهشی که مقام معظم رهبری بیان کردند محقق شود، از طرفی رسانه‌ها و مطبوعات موظفند که مسائل و مشکلات را با رعایت اخلاق منعکس کنند، به ویژه در این دولت که مسئولان حضور میدانی دارند، باید مطالبات مردم به ویژه در بحث مسکن، راه‌ها، مصوبات سفر و ... کاملا سالم، درست و با هم‌افزایی مطرح شود.
انتهای پیام
دانشجویان سال سوم دانشگاهها، بورسیه دانشگاه فرهنگیان می‌شوند